استاد عبدالرحمن پیرانی دبیركل جماعت دعوت و اصلاح شامگاه پنجشنبه ۲۸ بهمن‌ماه جاری با اعضای شعبه‌ی آذربایجان غربی این تشکل مدنی، به‌صورت برخط، دیدار و گفت‌‌وگو کرد.

متن سخنان دبیرکل بە شرح زیر است:

بسم‌الله‌الرحمن‌الرحیم

برادران و خواهران ایمانی و گران‌قدرم در شعبه سرافراز آذربایجان غربی

السلام‌علیکم و رحمة‌الله و برکاته

بسی مایه خرسندی و افتخار و شکرگزاری است که توفیقی فراهم شد تا با بهره‌گیری از فناوری‌های ارتباطی نوین در جمع صمیمی و ایمانی شما بزرگواران حضور به هم رسانیم. از پیشگاه خداوند بزرگ مسألت می‌دارم این اجتماع فرخنده را با حضور ملائک و نزول نور و رحمت قرین فرماید. برای شما عزیزان و خانواده‌های مکرم‌تان دوام صحت و سلامتی، توفیق عبادت و بندگی و سعادت و نیکبختی را از پیشگاه خالق هستی مسألت می‌دارم؛ و برای عزیزانی که به دعوت پروردگارشان را لبیک گفته‌اند، رحمت، مغفرت و فردوس اعلی و برای کسانی که در بستر بیماری قرار دارند، شفای عاجل و کامل را طلب می‌کنم و بابت این‌که در هنگامه‌ی موفقیت و شادی و یا احیاناً مصائب و گرفتاری در جوار شما عزیزان نیستم صمیمانه عذرخواهی می‌کنم. امیدوارم ایام‌تان سرشار از تندرستی، موفقیت، معنویت و امید و شادابی باشد و خداوند بزرگ با الطاف ربانیش ملت ایران و سایر ملت‌ها را از شر ویروس کرونا و امیکرون و سایر بلایای طبیعی و نیز تنگنای معیشت و مشکلات زندگی رهایی عطا فرماید و ما ذالک علی الله بعزیز

برادران و خواهران ایمانی و دلسوز و فرهیخته‌ام

همان‌گونه که مستحضر هستید اسلام رفیع‌ترین سقفی است که خداوند قادر متعال برای ارتقا و تمایز نوع بشر و حرکت بر مدار تعالیم و مفاهیم بی‌نظیر دین مبین اسلام، به‌عنوان منظومه‌ای متکامل، جهانی و جاویدان ترسیم و تبلیغ فرموده است.

در توصیف قرآن مجید، امیرالمؤمنین علی رضی‌الله‌عنه و کرم الله وجهه می‌فرماید: قرآن امر کننده و بازدارنده، خاموش و گویا، حجت خدا بر خلق است. خداوند پیمان عمل به آن را از بندگانش گرفته و آنان را درگرو دستورات قرآن قرار داده است. خداوند به‌وسیله قرآن نور خود را روشنایی‌بخش زندگی بندگانش قرار داده و بدین‌وسیله دین و آئینش را به کمال رساند.

«وَأُوحِيَ إِلَيَّ هَذَا الْقُرْآنُ لِأُنْذِرَكُمْ بِهِ وَمَنْ بَلَغَ»(انعام:19)

‏«يَا أَهْلَ الْكِتَابِ قَدْ جَاءَكُمْ رَسُولُنَا يُبَيِّنُ لَكُمْ كَثِيرًا مِمَّا كُنْتُمْ تُخْفُونَ مِنَ الْكِتَابِ وَيَعْفُو عَنْ كَثِيرٍ قَدْ جَاءَكُمْ مِنَ اللَّهِ نُورٌ وَكِتَابٌ مُبِينٌ * يَهْدِي بِهِ اللَّهُ مَنِ اتَّبَعَ رِضْوَانَهُ سُبُلَ السَّلَامِ وَيُخْرِجُهُمْ مِنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ بِإِذْنِهِ وَيَهْدِيهِمْ إِلَى صِرَاطٍ مُسْتَقِيمٍ» (مائده:15 و 16)

هنگامی‌که خداوند خالق و مالک هستی اراده فرمود تا بشریت را بر دین منطبق با فطرت انسانی قرار دهد، اسلام را به‌عنوان دینی شایسته برای تمامی زمان‌ها و مکان‌ها و شرایط قرار داد و با ختم نبوت، دین جاودان و جهانی را ارسال و ابلاغ فرمود و به دلیل اهمیت و حساسیت موضوع، حفظ و صیانت از اساس این دین یعنی قرآن مجید را خود بر عهده گرفت و تأکید فرمود: «إِنَّا نَحْنُ نَزَّلْنَا الذِّكْرَ وَإِنَّا لَهُ لَحَافِظُونَ» (حجر:9)

خداوند همچنین حقایقی اساسی و غیبی را به صورتی بلیغ و مبین به‌ویژه به نسبت اصل خلقت، مَبدأ و مُبدئ هستی، مراحل و سرانجام آن، انسان و نقش و مأموریت و فرجام او و حقیقت زندگی و سرشت و فلسفه آن را بیان نمود، تا انسان با بهره‌گیری از هدایت ربانی، در کتاب مقروء (قرآن) و شناسایی و کشف قوانین و سنت‌های الهی حاکم بر هستی در کتاب منظور (هستی) وظیفه‎ی آبادانی را به نحو احسن به انجام برساند. این مأموریت، سه محور اساسی را دربرمی‌گیرد:

الف) بندگی آزادانه و آگاهانه و مخلصانه پروردگار

ب) عمران و آبادانی زمین

پ) اقامه عدل و مساوات و بر اساس موازین قسط.

و اما توضیحی مختصر در مورد قرآن مسطور و قرآن منظور:

1) قرآن کتاب مقروء یا مسطور، معطوف به عالم امر است. تعالیم و توجیهات و اوامر و نواهی قرآن مجید اساس و مدار حرکت و فعالیت اهل ایمان در هر زمان و مکانی است؛ «‏ إِنَّ هَذَا الْقُرْآنَ يَهْدِي لِلَّتِي هِيَ أَقْوَمُ وَيُبَشِّرُ الْمُؤْمِنِينَ الَّذِينَ يَعْمَلُونَ الصَّالِحَاتِ أَنَّ لَهُمْ أَجْرًا كَبِيرًا» (اسری:9)

قرآن منبع و مصدر عقيده، نظام ارزش‌ها، فضايل اخلاقي، تاريخ كلي هستي و زندگى امت‌های پیشین است. این کتاب از جوانب متعدد از جمله ادبی، بیانی، علمی و تشریعی دارای اعجاز است و از همه مهم‌تر تنها برای عصر خاصی نیست بلکه برای تمامی عصرها و امت‌هاست؛ و آیات آن در غیر موارد مربوط به اصول عقیده، مبادی شریعت، ارزش‌ها و فضایل اخلاقی و احکام، قطعی نبوده بلکه ظنی و پذیرای اجتهاد و استنباط در سلسله تغییرات و تحولاتی است که بر حیات انسان و جامعه پدیدار می‌شود.

پس بر عقل بشری است که در هر عصر و شرایطی در پرتو اقتضائات عصر و به‌منظور تحقق منافع خلق و مقاصد شرع، برای فهم آیات قرآن مجید و هدایت ربانی در حوادث و قضایای جدید، مجدانه و تخصصی تلاش نماید، تا جهانی و جاودانی بودن قرآن مجید بیش ‌از پیش تبلور یابد.

2) قرآن منظور، یا عالم خلق به هستی اطلاق می‌شود که حاوی آیات آفاق‌ و انفس است. این جهان ضرورت دارد مورد قرائت دقیق، کارشناسانه و تخصصی قرار گیرد. خداوند بزرگ می‌فرماید: «سَنُرِيهِمْ آيَاتِنَا فِي الْآفَاقِ وَفِي أَنْفُسِهِمْ حَتَّىيَتَبَيَّنَ لَهُمْ أَنَّهُ الْحَقُّ أَوَلَمْ يَكْفِ بِرَبِّكَ أَنَّهُ عَلَی كُلِّ شَيْءٍ شَهِيدٌ» (فصلت:53)

«ما نشانه‌های خود را در آفاق آسمان‌ها و زمین و درونشان به آنان می‌نمایانیم تا حقانیت خدا و قرآن و اسلام برایشان آشکار شود آیا کافی نیست که پروردگارت بر هر چیزی آگاه و گواه است»

بدیهی است حقایق موجود در قرآن منظور که دارای نظام و قوانین خاصی می‌باشد، بالقوه حاوی مضامین بلندی است که شایسته است دانشمندان و متخصصان، آن‌ها را از دایره بالقوه به دایره بالفعل برسانند.

در این خصوص باید اعتراف نمود که ما مسلمانان مالک تمامی حقایق کشف شده در کتاب منظور نیستیم؛ گرچه نیاکان ما در گذشته در این زمینه به دستاوردهای افتخارآمیزی نائل آمده بودند؛ اما اکنون بسیاری از این حقایق را دیگران با تلاش‌های علمی و تأمل و تفکر در هستی و کشف قوانین حاکم بر آن به دست می‌آورند و کاشف بسیاری از حقایق جدید در عالم کون و حیات هستند.

بدیهی است برای درک و فهم حقایق نهفته در هستی، قرآنی دیگر نازل نخواهد شد؛ بلکه در پرتو آیات همین قرآن و کسب علم و دانش و تخصص‌های لازم، نیل به این حقایق میسر خواهد بود.

در این سیاق ملت‌های مسلمان غالباً به انقلابی علمی و تکنولوژیکی که عقل و ثروت و امنیت را جدی بگیرد، نیاز دارند. تا با ایفای نقش شایسته در صناعت حیات و احیاگری و آبادانی و بنای ایمان و علم و تکنولوژی، خود را به جوامع پیشرفته نزدیک گردانند. «وَفِي ذَلِكَ فَلْيَتَنَافَسِ الْمُتَنَافِسُونَ» (مطففین:26)

قابل ‌توجه است در عصر کنونی، امکانات و داده‌های گذشته، آینده را هدایت و راهبری نمی‌کند؛ زیرا شرایط و اوضاع بسیار متفاوت است و هر زمان و عصری نیازها، اهداف، اقتضائات، مشكلات و چالش‌های خود را دارد. به‌ویژه در صورتی تغییرات و تحولات سریع و پی‌درپی باشد که قیاس آینده بر گذشته را با مشکل اساسی مواجه می‌سازد. حتی تجدید و نوآوری که نشان از پویایی و درک و فهم زمان خود و اهتمام به نیازهای مردم دارد، نمی‌تواند برای زمان‌های طولانی کارایی خود را حفظ نماید و کار ساز و مشکل‌گشا باشد؛ بلکه هر مقطع زمانی خاص به تجدید و نوآوری متناسب با شرایط و اقتضائات جدید خود، نیازمند است. به همین دلیل بزرگان فهیم و دلسوز دین و ملت خیلی پیش‌تر فرموده‌اند:

«‏أن الفتوى تتغير بحسب الازمنة والأمكنة والأحوال والنيات والعوائد»

گرچه وحی ثابت است اما نحوه تطبیق و هدایتگری آن با تغییر ظروف و شرایط و احوال بستگی دارد. در این سیاق وظیفه مهم و گوهری حرکت‌ها و جریان‌های اسلامی، فهم و درک درست تحولات و تغییرات و اقتضائات از یک‌سو و تلاش براي فهم درك مقاصد شارع، منطبق با منافع عباد است.

در جهان کنونی که تغییرات و تحولات در آن سریع و پی‌درپی است سخن از گذشته و حال نباید خیلی به طول انجامد، تا به‌موقع، همت و اراده‌ی هوشمندانه را به صورتی هدفمند برای ورود به آینده گسیل نمائيم.

لازم است اوهام و تصورات غیرواقعی را از روی پل متصل‌کننده گذشته و حال بزداییم تا زمينه براى ورود به آينده فراهم و طراحی استراتژى و نقشه‌ای هدایت‌گر و پیش برنده و برطرف‌کننده‌ی خلل و نابسامانی‌ها میسر گردد.

متأسفانه اکنون امت‌های مسلمان غالباً گرفتار مشکلات متنوعی در زمینه‌های فکری، عقیدتی، فرهنگی، اجتماعی، آموزشی، عمرانی، فنی، تکنولوژی و رسانه‌ای هستند که بررسی دقیق ابعاد آن و پیشنهاد راه‌حل‌های مؤثر، تنها از عهده‌ی متخصصان دلسوز برمی‌آید؛ در چنین شرایطی جریان‌های اسلامی باید بدانند که رسالت سنگینی بر عهده دارند؛ زیرا وظیفه و مسئوليت آن‌ها همواره با نیازها و مشکلات ارتباط تنگاتنگی دارد.

شایسته است فرزند زمانه‌ی خود باشیم و متناسب با نیازها و انتظارات هم‌وطنان و شهروندان، احساس مسئوليت و دلسوزی گام برداریم تا با هم‌افزایی و با درک واقعیت‌ها، ضرورت‌ها و اقتضائات، در تأمین آینده‌ای شایسته برای خود و نسل‌های آتی سهیم باشیم.